'Amazing Grace': Glorieus, de evangeliewaarheid van Aretha Franklin op 29-jarige leeftijd
Na veel gevaren, zwoegen en strikken heeft de lang verloren gewaande Aretha Franklin-concertfilm Amazing Grace eindelijk het licht gezien, en goede God is het goed.
Gefilmd tijdens twee sessies in januari 1972 in de New Temple Missionary Baptist Church in de Watts-sectie van Los Angeles, legt het Franklin vast op het absolute toppunt van haar macht. De kolossale begeleidende dubbel-LP, die niet hetzelfde lot onderging als de beelden, wordt nu al terecht vereerd en blijft de bestverkochte gospelplaat aller tijden. Maar zien is geloven. Dit is evangelie-extase.
Amazing Grace was lange tijd een van de grote onzichtbare witte walvissen van de cinema. De film - opgenomen met 16 mm-camera's door een toen opkomende regisseur genaamd Sydney Pollack - lag tientallen jaren in studiokluizen omdat Pollack vergat zijn beeldmateriaal te slate, waardoor het geluid en beeld niet gesynchroniseerd waren. Hij liet de rotzooi achter en ging verder met het maken van The Way We Were.
Nadat Pollack in 2008 stierf, nam Alan Elliott de film over, liet hem synchroniseren en liet David Arnold de film monteren. (Elliott wordt gecrediteerd voor het produceren en realiseren van de film.) Maar de pogingen om de documentaire uit te brengen werden belemmerd door Franklin, die de filmmakers aanklaagde om festivalvertoningen in 2015 en 2016 te voorkomen. Het ging uiteindelijk drie maanden na Franklins dood vorig jaar in première, met haar zegen van het landgoed. Het komt nu in de bioscoop, 47 jaar later.
De grote concertfilms worden vaak verheven door concept (Stop Making Sense) of gelegenheid (The Last Waltz). Maar Amazing Grace wordt niet opgetild door de productie, die een beetje slordig is, of de enscenering, wat een bijzaak is. Nee, Amazing Grace wordt bijna volledig naar de hemel gestuurd door Franklin's zielverscheurende stem en de razernij die wordt opgewekt door het Southern California Community Choir, de Rev. James Cleveland (zelf een legende, die de uitvoering voorzat), de lenige koordirigent Rev. Alexander Hamilton, en een kleine (grotendeels onzichtbare) ritmesectie van top R&B-spelers.
Het is overweldigend. Al zingend vanaf de preekstoel neemt Franklins opperste virtuositeit bijbelse proporties aan. Zo glorieus is ze, toen 29 en al in zo'n duizelingwekkende beheersing van haar instrument, dat Amazing Grace - als je niet zou dansen en schreeuwen - moeilijk zou zijn om staand te kijken. Aretha zal je plat slaan.
Een deel van het plezier van Amazing Grace is niet alleen kijken naar degenen die in de ban zijn van Franklin (Mick Jagger is te zien achterin de kerk) maar getuige zijn van het ontzag dat Franklin oproept. Leden van het koor staan ontelbare keren om haar aan te sporen: Sing it! Franklins vader, een in het blauw geklede Rev. C.L. Franklin, richt zich tot de gemeente (waar Clara Ward in de voorste bank zit) om te proberen, met haperende welsprekendheid, het grote talent van zijn dochter te meten. Aretha is maar een stenen sing-ah, zegt hij.
Op een gegeven moment gooit een overwonnen Cleveland, die uitgeput zit en zijn voorhoofd dept, geërgerd zijn zakdoek - een witte vlag van overgave - halverwege het lied naar Franklin. Het komt op de camera terecht.
Pollack, een onervaren documentairemaker, is niet zo scherpzinnig als bijvoorbeeld D.A. Pennebaker was in Monterey Pop. Maar hij heeft het goede verstand om Franklin te dichten. Amazing Grace is het beste wanneer haar gezicht, bezweet en gelukzalig in het zingen, het kader vult. Ze gloeit bijna.
De concerten waren een terugkeer naar de gospelroots voor Franklin na een reeks hits voor Atlantic Records. Haar vader, een van de meest prominente zwarte predikers van zijn tijd en een goede vriend van Martin Luther King Jr., had haar opgevoed met prediking van zowel God als zwarte trots. Dus als Franklin hier Never Grow Old speelt, zingt ze een van de eerste nummers die ze ooit heeft opgenomen, op 15-jarige leeftijd.
Seculiere nummers (You've Got a Friend) worden vermengd met gospel-nietjes zoals een opwindende Mary Don't You Weep en een majestueuze, 10 minuten durende Amazing Grace. Blues en gospel versmelten euforisch.
Het is gemakkelijk om je tijdens het kijken naar Amazing Grace af te vragen waar Franklin ooit bezwaar tegen heeft gemaakt. Had ze er gewoon een hekel aan dat de filmmakers het maken ervan hebben verknoeid? Er blijft wat mysterie rond Franklin in de film, een schaduw van verdriet die alleen te zien is als ze niet zingt.
Franklin zegt vrijwel niets overal, en lijkt bovennatuurlijk kalm tussen de nummers door. Is dat gewoon uit respect voor de setting? Was ze op de een of andere manier niet op haar gemak tijdens het maken van de film, tenminste als de muziek niet speelde? Of lijkt het meer op wat John Updike zei over Ted Williams die zijn pet niet afzette voor fans na een homerun? Net zoals goden geen brieven beantwoorden, maken koninginnen geen reverence.
'Verbazingwekkende genade'
★ ★ ★ 1⁄2
Neon presenteert een documentaire geregisseerd door Sydney Pollack. Geschatte G. Looptijd: 87 minuten. Nu te zien in lokale theaters.
Хуваах: