Albert Finney, speelde in 'Tom Jones', 'Skyfall', sterft op 82-jarige leeftijd
LONDEN – Albert Finney, de charismatische Academy Award-genomineerde Britse acteur die speelde in films van Tom Jones tot Skyfall, is overleden. Hij was 82.
Finney's familie zei vrijdag dat hij vredig is overleden na een korte ziekte met de naasten aan zijn zijde. Hij stierf donderdag aan een infectie van de borst in het Royal Marsden Hospital in Londen.
Finney was een zeldzame ster die meer dan vijf decennia lang de Hollywood-schijnwerpers wist te vermijden nadat hij in 1963 internationale faam verwierf in de titelrol van Tom Jones.
De film leverde hem de eerste van vijf Oscar-nominaties op. Anderen volgden voor Murder on the Orient Express, The Dresser, Under the Volcano en Erin Brockovich.
In latere jaren bracht hij autoriteit naar actiefilms, waaronder de James Bond-thriller Skyfall en twee van de Bourne-films.
Finney toonde de veelzijdigheid van een virtuoos en portretteerde Winston Churchill, paus Johannes Paulus II, een Zuid-Amerikaanse advocaat, een Ierse gangster en een 18e-eeuwse schurk, naast tientallen andere rollen door de jaren heen, waaronder een draai aan zang en dans toen hij speelde als Daddy Warbucks in de musical Annie op groot scherm. Er was geen personage van het type Albert Finney waar hij keer op keer naar terugkeerde.
In een van zijn laatste rollen, als de norse Scotsman Kincade in Skyfall, deelde hij veel tijd op het scherm met Daniel Craig als Bond en Judi Dench als M, waardoor de laatste scènes van de film veranderden in een masterclass karakteracteren.
Hoewel Finney zelden over zijn persoonlijke leven sprak, vertelde hij in 2012 aan de Manchester Evening News dat hij vijf jaar lang was behandeld voor nierkanker, geopereerd en chemotherapie had ondergaan.
Hij legde ook uit waarom hij de Academy Awards in Los Angeles niet had bijgewoond, zelfs niet toen hij genomineerd was voor de hoofdprijs van de filmwereld.
Het lijkt dwaas om daarheen te gaan en om een prijs te smeken, zei hij tegen de krant.
Finney, de zoon van een bookmaker, werd geboren op 9 mei 1936 en groeide op in het noorden van Engeland, aan de rand van Manchester. Hij betrad al op jonge leeftijd het podium, deed een aantal toneelstukken op school en verdiende - ondanks zijn gebrek aan connecties en zijn roots in de arbeidersklasse - een plaats aan de prestigieuze Royal Academy of Dramatic Arts in Londen.
Hij loofde de directeur van zijn plaatselijke school, Eric Simms, voor zijn aanbeveling om naar de beroemde toneelschool te gaan.
Hij is de reden dat ik acteur ben, zei Finney in 2012.
Finney maakte zijn eerste professionele wending toen hij 19 was en verscheen in verschillende tv-films, waaronder She Stoops to Conquer in 1956 en The Claverdon Road Job het jaar daarop.
Al snel begroetten sommige critici hem als de volgende Laurence Olivier - een indrukwekkende verschijning die het Britse podium zou verlichten. De vooraanstaande theatercriticus van Groot-Brittannië, Kenneth Tynan, noemde de jonge Finney een smeulende jonge Spencer Tracy en waarschuwde de gevestigde ster Richard Burton voor zijn bekwaamheid. In Londen blonk Finney uit in zowel de toneelstukken van Shakespeare als in een meer hedendaags aanbod.
Toch leek de jongeman vastbesloten om het conventionele Hollywood-sterrendom niet na te streven. Na een uitgebreide schermtest sloeg hij de kans om de titelrol te spelen in het epische Lawrence of Arabia van regisseur David Lean af, waarmee hij de weg vrijmaakte voor collega RADA-afgestudeerde Peter O'Toole om een carrièrebepalende rol op zich te nemen.
Maar het sterrendom kwam toch naar Finney in Tom Jones, waar hij een wereldwijd publiek voor zich wist te winnen met zijn goedaardige, grappige en sensuele vertolking van een 18e-eeuwse Engelse schurk.
Dat was de rol die Finney introduceerde bij het Amerikaanse publiek, en weinigen zouden de wellustige, blauwogige hoofdrolspeler vergeten die de film hielp een Oscar voor beste film te winnen. Finney verdiende ook zijn eerste nominatie voor Beste Acteur voor zijn inspanningen en de grote hit veranderde hem in een Hollywood-leider.
Regisseur Tony Richardson zei dat zijn doel voor Tom Jones gewoon was om een plezierige stoeipartij te produceren.
Voor een keer geen maatschappelijke betekenis, zei hij. Geen hedendaagse problemen om bloot te leggen. Gewoon veel kleurrijk, sexy plezier.
Finney had het geluk een gezond percentage van de winst van de verrassingshit te ontvangen, wat hem financiële zekerheid gaf terwijl hij nog in de twintig was.
Dit is een man van zeer bescheiden afkomst die rijk werd toen hij nog heel jong was, zei Quentin Falk, auteur van een ongeautoriseerde biografie van Finney. Het bracht hem veel nevenvoordelen. Hij is een man die zowel van leven als van acteren houdt. Hij geniet van zijn goede wijn en sigaren. Hij is zijn eigen man. Dat vind ik best bewonderenswaardig.
De acteur bleef sceptisch over het Britse establishment en wees zelfs een ridderorde af toen die werd aangeboden, en weigerde Sir Albert te worden. Finney zei ooit dat hij niet in zulke onderscheidingen geloofde.
Misschien denken mensen in Amerika dat het een groot probleem is om een 'Sir' te zijn, zei hij. Maar ik denk dat we allemaal samen heren zouden moeten zijn. Ik denk dat het 'Sir'-gedoe een beetje een van onze ziekten in Engeland in stand houdt, namelijk snobisme. En het helpt ons ook om 'schilderachtig' te blijven, waar ik geen grote fan van ben.
In plaats van geld te verdienen door lucratieve filmrollen te spelen na Tom Jones, nam Finney een lange sabbatical, reisde langzaam door de Verenigde Staten, Mexico en de eilanden in de Stille Oceaan, en keerde toen terug naar het podium van Londen om op te treden in Shakespeare-producties en andere toneelstukken. Hij won veel bijval en vele prijzen voordat hij in 1967 terugkeerde naar de film om samen met Audrey Hepburn te spelen in Two for the Road.
Dit zou een bekend patroon worden, waarbij Finney afwisselend filmwerk en toneelproducties afwisselde in Londen en New York.
Finney pakte Charles Dickens aan in Scrooge in 1970, speelde vervolgens Agatha Christie's superspeurder Hercule Poirot in Murder on the Orient Express - waarmee hij zijn tweede nominatie voor beste acteur verdiende - en speelde zelfs een weerwolfjager in de cultfilm Wolfen in 1981.
Hij verdiende meer Oscar-nominaties voor Beste Acteur voor zijn rollen in het verzengende huwelijksdrama Shoot the Moon in 1982, samen met Diane Keaton en The Dresser in 1983. Hij werd in 1984 opnieuw genomineerd voor zijn rol als zelfdestructieve alcoholist in regisseur John Huston's Under the Volcano.
Zelfs tijdens deze buitengewone reeks geweldige rollen en zijn veelgeprezen televisieportret van de paus, werd Finneys leven niet opgetekend in People Weekly of andere tijdschriften, hoewel de Britse pers gefascineerd was door zijn huwelijk met de zwoele Franse filmster Anouk Aimee.
Hij speelde een aantal jaren in een reeks kleinere, onafhankelijke films voordat hij in 2000 terugkeerde naar bekendheid als een zuidelijke advocaat in de film Erin Brockovich, met Julia Roberts in de hoofdrol. De film hielp Finney kennis te laten maken met een nieuwe generatie bioscoopbezoekers, en de chemie tussen de ouder wordende advocaat en zijn jonge, agressieve assistent leverde hem opnieuw een Oscar-nominatie op, dit keer voor Beste Mannelijke Bijrol.
Zijn werk hielp Roberts ook naar haar eerste Oscar voor beste actrice. Toch weigerde Finney de Academy Awards-ceremonie bij te wonen - mogelijk schadelijk voor zijn kansen op toekomstige overwinningen door de elite van Hollywood af te wijzen.
Hij speelde verder in Big Fish van regisseur Tim Burton en speelde de Britse oorlogsleider Winston Churchill in The Gathering Storm.
Finney probeerde ook zijn hand in het regisseren en produceren en speelde een cruciale rol bij het ondersteunen van het Britse theater.
Het Old Vic-theater zei na Finney's dood dat zijn uitvoeringen in toneelstukken van Shakespeare, Tsjechov en andere iconische toneelschrijvers in de jaren '60, '70 en '80 zich onderscheiden als enkele van de grootste in onze 200-jarige geschiedenis.
Finney laat zijn derde vrouw, Pene, zoon Simon en twee kleinkinderen na. Begrafenisregelingen waren niet meteen bekend.
GREGORY KATZ, Associated Press
Хуваах: